Giriş

Kripto varlıklar, dağıtık defter teknolojisi (blockchain) veya benzer teknolojiler kullanılarak oluşturulan ve dijital ağlar üzerinden dağıtılan maddi olmayan varlıklar olarak finansal sistemlerde devrim yaratmıştır. Ancak, bu yenilikçi teknolojinin hızlı yükselişi hukuki düzenlemelerin gerekliliğini ortaya koymuştur. Kripto varlıkların yasal statüsü, vergilendirilmesi, hizmet sağlayıcıların yükümlülükleri ve yatırımcıların korunması gibi konular dünya genelinde farklı yaklaşımlarla ele alınmaktadır. Bu makale, 2025 itibarıyla kripto varlık hukuku alanında en kapsamlı düzenlemeyi sunan ülkeyi veya birliği belirlemeyi ve bu düzenlemenin kapsamını detaylı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, Avrupa Birliği’nin (AB) Markets in Crypto-Assets (MiCA) düzenlemesini en kapsamlı çerçeve olarak tanımlamakta ve Türkiye’nin 7518 sayılı Kanun ile yaptığı düzenlemeleri de karşılaştırmalı olarak ele almaktadır.

Kripto Varlık Hukuku Alanında En Kapsamlı Düzenleme: Avrupa Birliği ve MiCA

Kripto varlık hukuku bağlamında Avrupa Birliği’nin 31 Mayıs 2023 tarihinde kabul edilen ve 30 Aralık 2024 tarihinde tam olarak yürürlüğe giren Markets in Crypto-Assets (MiCA) düzenlemesi, kapsamlılığı ve bütüncül yaklaşımıyla öne çıkmaktadır. MiCA, 27 üye ülkede geçerli olan bir tüzük olarak kripto varlıkların tanımlanması, hizmet sağlayıcıların düzenlenmesi, piyasa istikrarı ve yatırımcı korunması gibi konuları standart bir çerçevede ele almasıyla dünya genelinde bir referans noktası haline gelmiştir. MiCA’nın kapsamlılığı hem token türlerini sınıflandırması hem de hizmet sağlayıcılar için ayrıntılı yükümlülükler getirmesiyle dikkat çeker.

MiCA’nın Kapsamı

MiCA, kripto varlıkları üç ana kategoride tanımlar: (1) varlık referanslı tokenlar (asset-referenced tokens, ART), (2) elektronik para tokenları (e-money tokens, EMT) ve (3) diğer kripto varlıklar (örneğin, hizmet tokenları veya hibrit tokenlar). Bu sınıflandırma, kripto varlıkların hukuki niteliğini belirlemek ve düzenleyici çerçeveyi buna göre oluşturmak için temel bir adım olarak değerlendirilmektedir. MiCA’nın kapsamı şu ana başlıklar altında incelenebilir:

1. Kripto Varlıkların Tanımı ve Sınıflandırılması: MiCA, kripto varlıkları “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknolojiyle oluşturulan ve değer veya hak ifade eden dijital varlıklar” olarak tanımlar. Bu tanım stablecoin’ler, menkul kıymet tokenları ve NFT’ler gibi farklı varlık türlerini kapsar. Ancak, merkez bankası dijital para birimleri (CBDC’ler) kapsam dışı bırakılmıştır.
2. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının (CASP’ler) Düzenlenmesi: MiCA, kripto varlık hizmet sağlayıcılarını (örneğin, borsalar, cüzdan sağlayıcıları, saklama hizmetleri) lisanslama şartına bağlar. CASP’lerin faaliyet izni alabilmesi için sermaye yeterliliği, yönetim kurulu üyelerinin dürüstlük ve yeterlilik kriterleri, siber güvenlik önlemleri ve kara para aklamayı önleme (AML) yükümlülükleri gibi sıkı şartlar getirilmiştir.
3. Yatırımcı Koruması ve Şeffaflık: MiCA, yatırımcıları korumak için hizmet sağlayıcılara şeffaflık yükümlülükleri getirir. Örneğin, token ihraççıları, yatırımcılara ayrıntılı bir whitepaper sunmak zorundadır. Ayrıca, piyasa manipülasyonu ve içeriden öğrenenlerin ticareti gibi piyasa bozucu faaliyetlere karşı yaptırımlar öngörülmüştür.
4. Kara Para Aklama ve Terörizmin Finansmanıyla Mücadele (AML/CFT): MiCA, Finansal Eylem Görev Gücü (FATF) standartlarına uygun olarak, CASP’lerin müşteri tanıma (KYC) prosedürlerini uygulamalarını ve şüpheli işlemleri bildirmelerini zorunlu kılar. Özellikle, 1.000 Euro üzerindeki işlemler için kimlik doğrulama gereklidir.
5. Sınır Ötesi Uygulama: MiCA, AB üyesi ülkelerde birleşik bir düzenleyici çerçeve sunarak, farklı ulusal düzenlemelerden kaynaklanan uyumsuzlukları ortadan kaldırır. Üçüncü ülke hizmet sağlayıcılarının AB’de faaliyet gösterebilmesi için bir AB temsilcisi ataması zorunludur.
6. Teknolojik ve Çevresel Hususlar: MiCA, kripto varlıkların teknolojik altyapısına ilişkin standartlar belirler ve enerji tüketimi yüksek madencilik faaliyetlerine yönelik çevresel düzenlemeler içerir.

MiCA, bu geniş kapsamıyla, kripto varlık piyasasını düzenleyen en ayrıntılı çerçeve olarak kabul edilmektedir. Avrupa Birliği, MiCA ile hem inovasyonu desteklemeyi hem de finansal istikrarı ve tüketici korunmasını sağlamayı hedeflemektedir.

Karşılaştırmalı Perspektif: Türkiye’nin Kripto Varlık Düzenlemeleri

Türkiye, kripto varlıklara ilişkin düzenlemelerde önemli adımlar atmış ve 2 Temmuz 2024 tarihinde 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile bu alanda ilk kapsamlı düzenlemesini yürürlüğe koymuştur. Bu kanun, Sermaye Piyasası Kurulu’nu (SPK) düzenleyici otorite olarak belirlemiş ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (KVHS) faaliyetlerini düzenleyen bir çerçeve sunmuştur. Türkiye’nin düzenlemesi MiCA’ya kıyasla daha sınırlı bir kapsama sahip olsa da ulusal bağlamda önemli bir adımdır.

Türkiye’nin 7518 Sayılı Kanunu’nun Kapsamı

1. Tanımlar ve Kapsam: Kanun, kripto varlıkları “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlar. Bu tanım, MiCA’daki tanıma benzerdir ancak daha geneldir ve token sınıflandırması yapmaz.
2. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının Düzenlenmesi: KVHS’lerin SPK’dan faaliyet izni alması zorunludur. Hâlihazırda faaliyet gösteren platformlar, kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde SPK’ya başvurarak faaliyet izni almalı veya üç ay içinde tasfiye kararı almalıdır. İzinsiz faaliyet gösterenler, 3-5 yıl hapis ve adli para cezasıyla karşılaşabilir.
3. Yatırımcı Koruması ve Sorumluluklar: KVHS’ler, hukuka aykırı faaliyetlerden veya yükümlülüklerini yerine getirememelerinden kaynaklanan zararlardan sorumludur. Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrı tutulmalıdır. Ayrıca, siber saldırılar veya personel hatalarından kaynaklanan kayıplardan KVHS’ler “tehlike sorumluluğu” kapsamında sorumlu tutulmuştur.
4. Piyasa Düzeni ve Denetim: Kanun, piyasa bozucu eylemlere karşı önlemler içerir ve platformların bu tür işlemleri tespit ederek SPK’ya bildirmesini zorunlu kılar. Fiyatlar serbestçe oluşsa da, piyasa manipülasyonuna karşı yaptırımlar öngörülmüştür.
5. Zimmet Suçu ve Yaptırımlar: KVHS yöneticilerinin veya ortaklarının, müşterilere zarar verecek şekilde kaynakları kötüye kullanmaları zimmet suçu olarak tanımlanmış ve 8-22 yıl hapis cezası ile ağır yaptırımlar getirilmiştir.
6. MASAK Yükümlülükleri: 25 Aralık 2024 tarihinde yayımlanan düzenlemelerle, KVHS’ler “finansal kuruluş” olarak nitelendirilmiş ve AML/CFT yükümlülüklerine tabi kılınmıştır. 15.000 TL üzerindeki transferlerde gönderici ve alıcı bilgilerinin kaydedilmesi zorunludur.
7. TÜBİTAK ve Teknik Destek: Kanun, kripto varlıkların teknolojik özelliklerinin belirlenmesi için TÜBİTAK’tan teknik rapor alınmasını öngörür. Ayrıca, platform gelirlerinin %1’i SPK ve TÜBİTAK’a aktarılacaktır.

Türkiye’nin düzenlemesi, özellikle FATF gri listesinden çıkma hedefiyle sıkı AML/CFT önlemleri içerir. Ancak, MiCA’ya kıyasla token sınıflandırması, çevresel düzenlemeler ve sınır ötesi uygulama gibi alanlarda daha sınırlı bir kapsama sahiptir.

Diğer Ülkelerle Karşılaştırma

—El Salvador: 2021’de Bitcoin’i yasal ödeme aracı olarak kabul eden ilk ülke olan El Salvador, kripto varlıkları teşvik eden bir yaklaşım benimsemiştir. Ancak, düzenlemeleri MiCA kadar kapsamlı değildir ve daha çok Bitcoin’in entegrasyonuna odaklanır.

—Çin: Çin, kripto para madenciliği ve alım-satımını yasaklayarak kısıtlayıcı bir yaklaşım benimsemiştir. Bu, kapsamlı bir düzenlemeden ziyade yasaklayıcı bir politikadır.

—ABD: ABD’de kripto varlıklar, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) ve Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC) gibi birden fazla otorite tarafından düzenlenir. Ancak, federal düzeyde birleşik bir çerçeve bulunmamaktadır, bu da MiCA’nın bütüncül yapısına kıyasla parçalı bir yaklaşımı yansıtır.

—Singapur: Singapur, Ödeme Hizmetleri Kanunu ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarını düzenler ve AML/CFT yükümlülükleri getirir. Ancak, MiCA’nın geniş kapsamı ve token sınıflandırması gibi özelliklere sahip değildir.

Sonuç

Avrupa Birliği’nin MiCA düzenlemesi kripto varlıkların tanımlanması, hizmet sağlayıcıların lisanslanması, yatırımcı korunması, piyasa istikrarı ve AML/CFT yükümlülükleri gibi geniş bir yelpazede düzenlemeler sunarak 2025 itibarıyla kripto varlık hukuku alanında en kapsamlı çerçeveyi sağlamaktadır. MiCA, 27 üye ülkede standart bir uygulama sunması ve teknolojik, çevresel ve finansal istikrar unsurlarını dengelemesiyle diğer ülkelerin düzenlemelerinden ayrılır. Türkiye’nin 7518 sayılı Kanunu, ulusal bağlamda önemli bir adım olsa da, MiCA’nın token sınıflandırması ve sınır ötesi uygulama gibi alanlardaki kapsamlılığına ulaşmamaktadır. Gelecekte, Türkiye’nin MiCA’dan ilham alarak ikincil düzenlemelerle daha ayrıntılı bir çerçeve geliştirmesi beklenebilir. Bu makale, akademik araştırmalar için bir temel sunmakta ve kripto varlık hukukunun dinamik doğasını vurgulamaktadır.

Av.Betül AKÇA

Kaynakça

– Avrupa Birliği, Regulation (EU) 2023/1114 on Markets in Crypto-Assets (MiCA), 31 Mayıs 2023.

– 7518 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete, 02.07.2024, Sayı: 32590.

– Sermaye Piyasası Kurulu, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Duyuru, 02.07.2024.

– TÜBİTAK, Kripto Varlıklara İlişkin Kanun, 03.07.2024.

– Paksoy, Türkiye Strengthens Anti-Money Laundering Standards for Crypto Assets, 09.01.2025.

– Arksigner, Türkiye ve Dünya Kripto Varlık Regülasyonları Analizi, 2023.