Kripto varlık dolandırıcılıklarında, dolandırıcıların çaldıkları varlıkları kendi cüzdanlarına aktarması blockchain teknolojisinin şeffaf yapısı sayesinde teknik olarak takip edilebilir. Blockchain, tüm işlemlerin halka açık bir defterde kaydedilmesini sağlar ve her işlem gönderici ve alıcı cüzdan adresleriyle birlikte zaman damgasıyla saklanır. Adli bilişim uzmanları, Chainalysis veya Elliptic gibi blockchain analiz araçlarını kullanarak bu işlemleri izler. Örneğin; bir dolandırıcının mağdurun cüzdanından kendi cüzdanına Bitcoin transferi yaptığı tespit edildiğinde analistler bu cüzdan adresini izleyerek varlığın başka cüzdanlara veya borsalara aktarılıp aktarılmadığını belirler. Chainalysis’in 2022 raporuna göre kripto dolandırıcılıklarıyla çalınan varlıkların %60’ı borsa hesaplarına aktarılmakta ve bu durum da kimlik doğrulama (KYC) prosedürleri sayesinde faillerin tespitini kolaylaştırmaktadır. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 158. maddesi uyarınca, bu tür işlemler nitelikli dolandırıcılık suçu oluşturur ve varlık takibi cezai soruşturmalarda kritik bir delil toplama yöntemidir.
Teknik takip süreci, “adres kümeleme” ve “işlem grafiği analizi” gibi yöntemlerle yürütülür. Adres kümeleme, bir dolandırıcının birden fazla cüzdan adresini kontrol ettiğini belirlemek için kullanılır. Örneğin; aynı IP adresinden yapılan işlemler veya ortak harcama kalıpları bu yöntemi destekler. İşlem grafiği analizi ise varlığın hareketini görselleştirerek, örneğin bir dolandırıcının çaldığı Ethereum’u bir mikser servisine (örneğin; Tornado Cash) aktardığını veya bir borsaya yatırdığını tespit edebilir. 2021’de gerçekleşen Poly Network hack’inde 600 milyon dolarlık çalınan varlık blockchain analiziyle takip edilerek büyük ölçüde geri alındı. Ancak, mikser servisleri veya gizlilik odaklı kripto paralar (örneğin; Monero) takibi zorlaştırabilir. Bilimsel açıdan bu süreç veri madenciliği ve ağ analizi gibi disiplinler arası yöntemler gerektirir. İstatistiksel olarak CipherTrace’in 2023 verilerine göre dolandırıcılık yoluyla çalınan kripto varlıkların %70’i blockchain analiziyle tespit edilebilmekte ancak yalnızca %20’si faillerin kimliğine bağlanabilmektedir.
Hukuki açıdan varlık takibi, failin cezai sorumluluğunu belirlemede ve mağdurların zararlarının tazmininde önemli bir rol oynar. Türkiye’de, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) gibi kurumlar kripto varlık borsalarıyla iş birliği yaparak şüpheli işlemleri izler. Örneğin; Thodex skandalında, dolandırıcıların çaldığı varlıkların bir kısmı yurtdışındaki borsalara aktarılmış ve MASAK’ın uluslararası iş birliğiyle bu işlemler takip edilmiştir. Ancak, Türk hukukunda kripto varlıklara özgü bir düzenleme bulunmaması, varlık takibinin etkinliğini sınırlamaktadır. Uluslararası düzeyde, Finansal Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından önerilen “Travel Rule” gibi düzenlemeler, borsaların işlem yapan tarafların kimliklerini paylaşmasını zorunlu kılarak takibi kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Yine de soğuk cüzdanlara aktarılan varlıklar fiziksel cihazın ele geçirilmediği sürece erişilemez kalabilir. Bu da hukuki süreçte iade prosedürlerini zorlaştırır.
Sonuç olarak; kripto varlık dolandırıcılıklarında varlık takibi, blockchain teknolojisinin şeffaflığından faydalanarak teknik olarak mümkün olsa da mikser servisleri ve anonim cüzdanlar gibi engeller süreci karmaşık hale getirebilir. Hukuki çerçevede TCK ve MASAK düzenlemeleri cezai sorumluluğu desteklerken, kripto varlıklara özgü mevzuat eksikliği bir sınırlılık olarak öne çıkar. Bilimsel ve istatistiki veriler blockchain analizinin dolandırıcılıkla mücadelede güçlü bir araç olduğunu ancak insan faktörü ve uluslararası iş birliğinin başarının anahtarı olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, hem teknik altyapının geliştirilmesi hem de kullanıcıların siber güvenlik farkındalığının artırılması kripto varlık dolandırıcılıklarının önlenmesi ve faillerin adalete teslim edilmesi için elzemdir.
Siber Güvenlik Uzmanı – Halil AYDEMİR
