Son yıllarda blockchain teknolojisi ve dijital varlıklar finansal ekosistemde önemli bir yer edindi. Bitcoin, Ethereum gibi kripto birimler yatırımcıların ve regülatörlerin dikkatini çekmeye devam ediyor. Ancak bu dijital varlıkların tanımlanması konusunda bir tartışma söz konusu: Bunlara “kripto para” mı yoksa “kripto varlık” mı demeliyiz? Bu makalede, hem teknik hem de hukuki açıdan bu soruyu ele alacak ve neden “kripto varlık” teriminin daha uygun olabileceğini inceleyeceğiz.
1. Teknik Açıdan: Kripto Varlıkların Doğası:
a. Para Kavramı ile Uyumsuzluk
Geleneksel anlamda para bir değişim aracı, değer ölçüsü ve değer saklama aracı olarak kabul edilir. Ancak kripto birimler bu özelliklerin tamamını karşılamaz. Örneğin:
- Değişim Aracı Olarak Sınırlılık: Kripto birimler henüz yaygın bir şekilde mal ve hizmet satın almak için kullanılmamaktadır. Bitcoin gibi popüler birimler bile daha çok spekülatif yatırım aracı olarak görülmektedir.
- Değer Dalgalanması: Kripto birimlerin fiyatları aşırı volatildir. Bu durum, onları istikrarlı bir değer ölçüsü olmaktan uzaklaştırır.
b. Blockchain ve Token Çeşitliliği
Blockchain teknolojisi sadece para benzeri varlıklar için değil aynı zamanda akıllı kontratlar, NFT’ler (non-fungible token’lar) ve diğer dijital varlıklar için de kullanılır. Bu çeşitlilik kripto birimleri “para” kavramından daha geniş bir çerçeveye oturtmayı gerektirir.
c. Teknolojik Altyapı
Kripto varlıklar, merkeziyetsiz bir ağ üzerinde çalışır ve bu ağlar geleneksel finansal sistemlerden farklıdır. Bu teknolojik farklılık kripto birimlerin “para” olarak sınıflandırılmasını zorlaştırır.
2. Hukuki Açıdan: Kripto Varlıkların Yasal Statüsü:
a. Para Olarak Tanınmama
Birçok ülke kripto birimleri resmi para birimi olarak tanımamaktadır. Örneğin:
- Türkiye’de Durum: Türkiye’de kripto varlıklar 2021 yılında yayınlanan bir Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile ödeme aracı olarak kullanılması yasaklanmıştır. Bu durum, kripto birimlerin “para” olarak kabul edilmediğini gösterir.
- ABD ve AB: ABD’de kripto birimler “mal” veya “menkul kıymet” olarak sınıflandırılırken Avrupa Birliği’nde “kripto varlık” terimi kullanılmaktadır.
b. Vergilendirme ve Muhasebe Standartları
Kripto varlıklar, vergilendirme ve muhasebe açısından genellikle “mal” veya “menkul kıymet” olarak değerlendirilir. Örneğin:
- Avrupa’da Vergilendirme: Avrupa’da kripto varlık alım-satımından elde edilen kazançlar gelir vergisine tabidir. Bu durum, kripto varlıkların “para” değil “yatırım aracı” olarak görüldüğünü gösterir.
- Uluslararası Standartlar: Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) kripto varlıkları “maddi olmayan varlık” olarak sınıflandırmaktadır.
c. Regülasyon ve Denetim
Kripto varlıklar, finansal regülasyonlar açısından para birimlerinden farklıdır. Örneğin:
- AML/CFT Kuralları: Kripto varlıklar, kara para aklama ve terörizmin finansmanına karşı mücadele (AML/CFT) kurallarına tabidir. Ancak bu kurallar kripto varlıkların “para” olarak değil “varlık” olarak regüle edildiğini gösterir.
- Merkez Bankası Dijital Paraları (CBDC’ler): Birçok ülke kripto varlıklardan farklı olarak merkez bankası dijital paraları (CBDC’ler) üzerinde çalışmaktadır. Bu durum, kripto varlıkların resmi para birimleri ile aynı kategoride olmadığını ortaya koyar.
3. Neden “Kripto Varlık” Terimi Daha Uygun?
a. Kapsayıcılık
“Kripto varlık” terimi Bitcoin gibi para benzeri varlıkların yanı sıra NFT’ler tokenize edilmiş varlıklar ve diğer dijital varlıkları da kapsar. Bu nedenle daha geniş bir kavramsal çerçeve sunar.
b. Hukuki Belirsizliği Azaltma
“Kripto para” terimi bu varlıkların para birimi olarak tanınması gerektiği yönünde yanlış bir algı yaratabilir. “Kripto varlık” terimi ise bu varlıkların yasal statüsünü daha net bir şekilde tanımlar.
c. Regülasyon ve Denetim Kolaylığı
“Kripto varlık” terimi regülatörlerin bu varlıkları daha etkin bir şekilde sınıflandırmasına ve denetlemesine olanak tanır. Bu durum, finansal istikrar ve tüketici koruması açısından önemlidir.
Sonuç:
Kripto birimlerin teknik özellikleri ve hukuki statüsü onları geleneksel para kavramından ayırır. Bu nedenle, “kripto varlık” terimi, bu dijital varlıkları daha doğru bir şekilde tanımlar. Hem teknolojik hem de hukuki açıdan “kripto varlık” teriminin kullanılması kavramsal karmaşayı önler ve regülasyon süreçlerini kolaylaştırır.
Kripto varlıkların geleceği teknolojik gelişmeler ve hukuki düzenlemelerle şekillenmeye devam edecek. Bu süreçte, doğru terminolojinin kullanılması hem yatırımcılar hem de regülatörler açısından büyük önem taşımaktadır.
Siber Güvenlik Uzmanı – Halil AYDEMİR
