2014’te kurulan QuadrigaCX Kanada’nın önde gelen kripto varlık hizmet sağlayıcılarından biri olup, bitcoinin altın çağında binlerce yatırımcı bu platformda işlem yapmaktaydı. QuadrigaCX adlı kripto varlık hizmet sağlayıcısının başında ise 30 yaşındaki genç bir CEO olan Gerald Cotten vardı. Aralık 2018’de Gerald Cotten, balayı için gittiği Hindistan’da beklenmedik bir şekilde Crohn hastalığı komplikasyonları nedeniyle aniden hayatını kaybetti. 30 yaşındaki CEO Gerald Cotten’in ani ölümü kripto dünyasında büyük bir şok etkisi yaratmıştır; ancak asıl hukuki ve finansal kriz bu ölümün ardından ortaya çıkmıştır. Cotten, QuadrigaCX’in soğuk cüzdanlarına ait özel anahtarları elinde bulunduran tek kişidir. Bu soğuk cüzdanlarda ise ne yazık ki yaklaşık 190 milyon dolarlık bitcoin ve diğer kripto varlıklar yer almaktaydı. Özel anahtarların kaybolmasıyla birlikte; mezkur dijital varlıklara erişim teknik olarak imkânsız hâle gelmiş olduğundan binlerce yatırımcı bu durumdan ötürü mağdur sıfatına bürünmüştür. Yatırımcılar ise mevcut hesaplarındaki varlıklara ulaşamadığı gibi birikimlerini ise acı bir şekilde geri alamamışlardır. Cotten’ın eşi Jennifer Robertson dahi bu servete erişim sağlayamadığını beyan etmişse de bu beyanlar kamuoyunda ve hukuk çevrelerinde tartışmalara yol açmıştır. QuadrigaCX ise kaybolan dijital varlıklar neticesinde 2019 yılında iflas başvurusunda bulunmuş; ne var ki bu işlem kaybolan fonların telafisini mümkün kılmamıştır. Yaşanan bu olay adeta kripto varlık hizmet sağlayıcıları için fon yönetiminin şeffaflığı, çoklu imza (multisig) gibi güvenlik protokollerinin zorunlu hâle getirilmesi ve denetlenmesi gerektiğini açıkça ortaya koyan hukuki bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.
Kripto varlıklarda yaşanabilir bu tür olaylardan çıkarımla kripto varlıklar hukuken dijital malvarlığı niteliğindedir ve bu nedenle miras hukukunun kapsamına girmektedir. Türkiye’de de bu yaklaşım benimsenmekte olduğundan Türk Medeni Kanunu’nun 599. maddesi uyarınca kripto varlıklar miras bırakılabilir malvarlığı unsurları arasında değerlendirilmektedir. Ancak uygulamada özellikle özel anahtarların yalnızca miras bırakanın kendisinde bulunması durumunda bu varlıklara erişim teknik olarak imkânsız hâle gelebilmektedir. QuadrigaCX vakasında olduğu gibi özel anahtarların tek bir kişide olması ve bu kişinin vefatı hâlinde paylaşılmamış olması milyonlarca dolarlık servetin dijital olarak kaybolmasına yol açabilmektedir.
Bu bağlamda; Türk Medeni Kanunu ve uygulamalar çerçevesinde mirasçıların kripto varlıklara erişimi ne yazık ki hem hukuki hem de teknik zorluklar içermektedir; ancak bazı etkili yöntemlerle bu engeller aşılabilir niteliktedir. TMK’nın 599. maddesi, mirasçıların ölen kişinin tüm malvarlığını dolayısıyla kripto varlıkları da dahil olmak üzere devralma hakkını net şekilde tanıdığından Binance, Coinbase gibi merkezi kripto hizmet sağlayıcılarında saklanan varlıklara erişim için veraset ilamı, kimlik belgeleri ve platformların talep ettiği ek doğrulamalarla ulaşmak mümkün olmaktadır. Fakat özel anahtarların ya da kurtarma cümlelerinin (seed phrase) tek kişide olduğu soğuk cüzdanlarda durum çok daha karmaşıktır. Bu yüzden TMK’nın 557. maddesine uygun noter onaylı vasiyetnamelerle özel anahtarların veya seed phrasein konumunun açıkça belirtilmesi hem hukuken hem de pratik bağlamda erişim kolaylığı sağlayacaktır. Haricen anahtarların fiziksel kasalarda, şifreli USB cihazlarında ya da noter gözetiminde saklanması mirasçıların erişimini güvence altına alırken; güvenlik risklerini de minimize etmektedir. Daha başkaca bir yöntem olan Casa, Safe Haven gibi global kripto miras hizmetleri; çoklu imza ve akıllı kontrat teknolojileriyle ölüm sonrası varlıkların otomatik ve güvenli şekilde mirasçılara aktarılmasını mümkün kılarak dijital servetin kaybolma riskini büyük ölçüde azaltmaktadır. Türkiye’de henüz yaygın olmayan bu modern çözümler, bilinçli yatırımcılar için hem hukuki hem teknolojik anlamda hayati önem taşımakta olduğunu bildirmek isteriz. Aksi takdirde milyarlarca dolarlık dijital varlıklar ne yazık ki erişilemeyen dijital mezarlıklara dönüşme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Sonuç olarak; kripto varlıklarınızın mirasçılara geçmesini istiyorsanız, bu varlıkları mutlaka vasiyetname ile açıkça belirtmeli ve özel anahtarlarınızı güvenli ve erişilebilir bir şekilde paylaşmalısınız. Aksi hâlde dijital cüzdanlarınız içindeki servet, erişilemeyen bir dijital mezarlıkta sonsuza dek kaybolabilir. Bu nedenledir ki dijital malvarlıklarının planlanması klasik malvarlığı unsurları kadar dikkatle ele alınmalı, gerekirse bir hukukçu ve bilişim güvenliği uzmanı eşliğinde gerekli önlemler alınmalıdır.
www.kriptohukukcu.com Kurucu Avukatı
Av. Betül AKÇA
